در حال حاضر ۱۰ عضو جدید شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، تاجیکســتان، ترکیه، اوکراین، بلاروس، عمان و سوریه نیز به ایــن توافق نامه ملحق شــده اند.
کریدور ترانزیتی از بنادر هند آغــاز و از طریق اقیانوس هند، دریــای عمان و خلیج فارس به جنوب ایران وصل شــده و ســپس از طریــق جاده و ریل به بنادر جنوبی چابهار و شــهید رجایی و در نهایت از طریق دریای خزر به روسیه می رسد.
البته غیر از مســیر دریایی خزر مسیر های شرقی و غربی (مسیر زمینی) برای این کریدور نیز تعریف شــده اســت. این کریدور با توجه به امکانات بنادر شــهید رجایی و شهید بهشتی چابهار در جنوب و بنادر انزلی، آســتارا و امیرآباد در شمال و همچنین روابط خوب ایران، روسیه و هند می تواند نقش کلیدی در تولید ثروت برای کشــور داشــته باشــد.
با اتفاقات جنگ اوکراین و محدودیت های ایجاد شده برای تجارت روسیه از یک طرف و همکاری های بندری ایران و هند انتظار می رفت اســتفاده از ظرفیت های کریدور شمال -جنوب برای جابه جایی کالا بین هند و روســیه فزونی یابد.
طی سال ۲۰۲۲ میلادی و در جریان جنگ اوکراین و روسیه کل تخلیه و بارگیری کالا و کانتینر در بنادر کشــور روســیه به بیش از ۸۰۰ میلیون تن رسید.
در بنادر حوزه دریای بالتیک جایی که بندر بزرگ سنت پترزبورگ قرار دارد، بیش از ۲۴۰ میلیون تن کالا تخلیه و بارگیری شــد.
در حوزه بنادر دریای آزوف و سیاه که محل کانون منازعات اوکراین و روسیه اســت، ۲۴۰ میلیون تن کالا جابجا شد که تنها در بندر نووروسیسک نزدیک ۱۵۰ میلیون تن کالا تخلیه و بارگیری شده است.
در حوزه دریای خزر مجموع عملکرد بنادر آستاراخان، اولیا و ماخاچ قلعه فقط به ۶ میلیون تن کالا رسید که تقریبا ۱٫۵ درصد کل تخلیه و بارگیری حــوزه دریاهای بالتیک، ازوف و ســیاه بوده اســت.
با نگاهی به آمار و ارقام فوق مشــخص می شــود در شرایطی که مسئولان سیاسی کشــورهای ایران و روسیه تأکید بر جابجایی ۳۰ میلیون تن کالا از طریق کریدور شمال-جنوب داشتند، اما جابجایی کالا از مسیر دریایی و حتی از مسیر شرق (روسیه-قزاقستان-ترکمنستان) و مسیر غربی (روسیه-آذربایجان) نیز قابل توجه نبوده است.
تجارت و جابه جایی کالا بین روسیه و هند در سال ۲۰۲۲ حدود ۸۰ میلیون تن کاال بوده اســت که حتما از مســیرهایی غیر از کریدور شمال جنوب و بدون نیاز به عبور از قلمرو ایران جابجا شده اند.
در این راستا شرکت های بزرگ حمل ونقل دریایی روسیه از قبیل شرکت FESCO، DELO و RUSCON با ارائه سرویس های حمل ونقل چند وجهی از هر نقطه روســیه جابه جایی کانتینر را از بنادر نووروسیک و سنت پترزبورگ به بنادر غرب هند افزایش داده اند.
نکته جالب این اســت که حتی شــرکت های صاحب کانتینر NVOCC هندی به دنبال ارســال کانتینر از این مسیر هستند در حالی که باکس اپراتورهای هندی طی سال های اخیر از همکاری با گروه کشــتیرانی جمهوری اسـلامی برای انتقال کانتینر حداقل از مسیر چابهار هم اســتقبال نمی کردند.
اقدامات اشاره شــده فوق باعث شده است گردش تجاری بین هند و روســیه در ســال ۲۰۲۲ به ۳۳ میلیارد دلار برســد که از رشد قابل توجهی نسبت به ســال ۲۰۲۱ برخوردار اســت.
در حالی که جابجایی کالا و کانتینر به صورت مستقیم بین روســیه و هند در حال افزایش است. مطمئنا زیرساخت ها، جذابیت ها و ترانزیت تایم کریدور شمال -جنوب به گونه ای بوده است که نتوانسته جذابیت هایی را برای صاحبان کالا و کانتینر ایجاد کند تا فعالان اقتصادی، فورواردها و صاحبان کالا بدون سفارش مسئولان دولتی کریدور شمال -جنوب را برای جابجایی کالا انتخاب کنند.
حسین شهدادی معاون امور بندری و اقتصادی اداره کل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان
