در حاشیه نمایشگاه فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناطق آزاد کشور که از تاریخ ۲۷ الی ۳۰ تیر ماه در نمایشگاه بین‌المللی مشهد در حال برگزاری است، پنل تخصصی به میزبانی سازمان منطقه آزاد چابهار با عنوان «شناسایی ظرفیت‌ها و توسعه کریدور شرق» با حضور مدیران مناطق آزاد و ویژه شرق کشور، متخصصین، کارشناسان ارشد و فعالان لجستیکی بخش خصوصی برگزار گردید.
در ابتدا جناب آقای محمد هدایی معاون اقتصادی و سرمایه گذاری سازمان منطقه آزاد چابهار به‌نمایندگی از میزبان، هدف از برگزاری این نشست را ارتقای روابط بین مناطق آزاد و ویژه شرق کشور و افزایش نقش لجستیکی آن‌ها اعلام نموده و بر جایگاه بندر چابهار به‌عنوان قطب اصلی ورود و خروج کالا در محور شرق تأکید نمود.
سپس آقای مجتبی سلیمانی سدهی مدیرعامل مؤسسه آمادگران در خصوص اهمیت نقش لجستیک و زنجیره تأمین در رشد تجارت و توسعه کشور و منطقه توضیحاتی ارائه‌داده و علاوه بر تشریح ضرورت تغییر رویکرد از مدیریت بنگاه به مدیریت یکپارچه زنجیره‌ای از بنگاه‌ها، به اهمیت توسعه متوازن در زنجیره تأمین، لجستیک تجاری را محور رشد و توسعه اقتصادی کشور عنوان نموده و با ذکر آمار بر زیان‌های متحمل بر کشور به‌واسطه عدم بهره‌گیری از زنجیره‌های تأمین و حضورنداشتن ایران در زنجیره‌های ارزش اشاره نمود.
به گفته ایشان متوسط ارزش کالای صادراتی ایران تنها ۳۵۳ دلار در هر تن است، در حالیکه متوسط ارزش کالاهای صادراتی کشور به ۱۵۰۰ دلار در هر تن می‌رسد. نهایتاً پیشنهاد تمرکز شهر لجستیکی چابهار بر سرویس‌دهی تجاری به کشورهای محصور در خشکی شامل افغانستان و کشورهای CIS به‌عنوان مهمترین کارکرد بندر چابهار و برنامه‌ریزی برای «صادرات مجدد» به‌جای «ترانزیت» توسط ایشان پیشنهاد گردید.
آقای محمدرضا ابراهیم‌پور مدیرعامل مهندسین مشاور نقطه شروع و مشاور سرمایه‌گذار مرکز لجستیک پس‌کرانه شهید کلانتری دیگر سخنران این جلسه بود. ایشان در ابتدا مروری اجمالی بر شاخص‌های اقتصادی ـ اجتماعی چهار استان شرقی کشور (سیستان و بلوجستان و خراسان‌های جنوبی، رضوی و شمالی) داشته و بر اختلاف معنادار این خطه نسبت به میانگین کشوری تأکید نمود.
همچنین نگاهی مقایسه‌ای بین شرایط این مناطق در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۸۵ ارائه گردید که با وجود برخی پیشرفت‌ها، نشان‌دهنده عدم توفیق در توسعه متوازن و رشد موردانتظار این مناطق طی ۱۵ سال گذشته داشت. سپس با مرور مصوبات گذشته دولت و برخی تفاهمنامه‌های بین‌المللی موجود، عدم یکپارچگی و هماهنگی بین‌سازمانی و انجام ندادن مصوبات موجود را از عوامل رشدنیافتگی این مناطق عنوان کرد. اجرایی نمودن مصوبه هیئت وزیران در سال ۱۳۸۴ با عنوان «ﺗﻌﯿﯿﻦ اهداف، راهبردها و اقدام‌هایﻻزم ﺑﺮای ﻓﻌﺎلﺳﺎزی و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺤﻮر ﺗﺮاﻧﺰﯾﺖ و ﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ ﺷﺮق ﮐﺸﻮر» با اندکی ویرایش ـ با هدف تأکید بیشتر بر لجستیک و زنجیره تأمین به‌جای ترانزیت ـ توسط ایشان مطرح گردید
پیشنهاد شد شورای هماهنگی کریدور شرق در سطح پائین‌تر از وزرا و رؤسای سازمان‌های مربوطه، جهت چابک‌سازی فعالیت‌ها صورت گیرد. در ادامه موافقت‌نامه بین‌المللی چابهار در سال ۱۳۹۵ که به‌صورت سه‌جانبه بین ایران، هند و افغانستان با هدف تحکیم همکاری‌ها و توسعه روابط اقتصادی بین ملت‌های خود با درک نیاز افغانستان به عنوان کشور محصور در خشکی، برای دسترسی به دریاهای آزاد ازطریق بندر چابهار مورد اشاره قرار گرفت و به ظرفیت‌های اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای حاشیه اقیانوس هند (IORA) با انگیزه تقویت همکاری‌های آموزشی، تکنولوژیکی و ایجاد تسهیلات تجاری و سرمایه‌گذاری با هدف تقویت روابط تجاری و اقتصادی بین کشورهای عضو اشاره شد.
جناب آقای فروزان زیادلو از پیشکسوتان دبیرخانه سازمان مناطق آزاد و کارشناس ارشد اقتصاد توسعه، دیگر سخنران این نشست بود که با موضوع «نقش منطقه آزاد چابهار در بارورسازی محور شرق» توسعه تجارت و اقتصاد منطقه‌ای را از سه طریق الف) اثرات القائی، ب) ایجاد اثرات تکاثری (پول پرقدرت) از طریق توسعه گردشگری تجاری و ج) ایجاد اثرات مثبت اقتصادی خارجی امکان‌پذیر دانسته و اهمیت بازارسازی و زمینه‌سازی برای فعال‌سازی جریان ترانزیتی در محور برای رسیدن به اهداف و روش‌های یادشده را متذکر شد.
سخنران بعدی، آقای جمشید علیپور مدیرعامل منطقه ویژه دوغارون، ضمن ارائه تاریخچه‌ای از اهمیت مرز دوغارون و محدوده یادشده در تجارت و روابط اقتصادی منطقه‌ای، از بُعد اجرایی پیشنهادات مؤثری مطرح نمود. ایشان ضمن بررسی نحوه تعاملات بین بنادر و مراکز لجستیکی پس‌کرانه، به مدل بندر رتردام هلند به‌عنوان یک قطب پویا که به نقطه کانونی حوزه نفوذ وسیعی در پس‌کرانه تبدیل شده و خدمت‌رسانی می‌کند، اشاره نمود و ایجاد دفاتر اداری مرزهای کشور در بندر چابهار به‌منظور ارتقای روابط و هماهنگی بین قطب و مراکز لجستیک مرزی و شناخت بهتر بازار را در این زمینه مؤثر دانست.
سپس آقای حیدری به نمایندگی از معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی ضمن تشکر از برگزاری این نشست، اعلام آمادگی استانداری را برای کمک به تسهیل تکمیل و بهره‌برداری از کریدور شرق اعلام کرد.
آقای رضوانی‌زاده از فعالان اقتصادی بخش خصوصی در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی ضمن ارائه توضیحات مختصری از سرمایه‌گذاری‌های صورت‌گرفته در بخش‌های کشاورزی در کشورهای منطقه، کریدور شمال ـ جنوب و کشور افغانستان، پیشنهاد راه‌اندازی صندوق سرمایه‌گذاری توسعه افغانستان را با هماهنگی تجار افغان و دولت آن کشور ارائه نمود و این امر را یکی از راه‌های جذب سرمایه‌گذاری خارجی برشمرد.
آقای مصطفی آیتی نماینده ایران در سازمان گمرک جهانی (IRO) در سخنان کوتاهی به اهمیت موضوع حمل‌ونقل و لجستیک در سطح جهانی اشاره کرد و یکی از فعالترین کمیته‌های سازمان ملل را که در سطح وزرا تشکیل جلسه داده و دستاوردهای مهمی داشته، حمل‌ونقل و لجستیک دانست.
از دیگر فعالان اقتصادی بخش خصوصی حاضر در جلسه، آقای بهاروند با سابقه ریاست کمیسیون حمل‌ونقل اتاق بازرگانی ایران، از وعده‌های داده‌شده توسط مدیران سابق که به دلیل ناهماهنگی یا پیگیری نکردن نهادهای دولتی محقق نگردیده انتقاد نمود و طرح مؤثر تخصیص ۱۰۰۰ دستگاه کامیون ترانزیتی جهت فعالیت در محور شرق به‌ویژه بین چابهار و دوغارون و تسهیل و ظرفیت‌سازی ترانزیت بین هند و افغانستان را یادآور شد. همچنین مسائل و مشکلات قوانین و مقررات در بنادر، بهره‌گیری خطوط کشتیرانی و سازمان بنادر کشور از سامانه‌های به‌روز و داده‌محور برای اطلاع‌رسانی به‌موقع به شرکت‌های فورواردری، و همراهی و خدمت‌رسانی مناسب‌تر به دست‌اندرکاران حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی را برای افزایش مطلوبیت و امکان پاسخگویی بهتر به مشتریان ضروری دانست.
آقای علیرضا چشم جهان از کارشناسان ارشد و فعالان مطرح حوزه لجستیک کشور آخرین سخنران پنل بود. ایشان در ارائه خود ابتدا به سهم ۹۰ درصدی حمل‌ونقل دریایی در تناژ بار بین‌المللی جابجاشده و سهم ۷۰ درصدی آن در ارزش تجارت جهانی اشاره داشت.
آن‌گاه حمل‌ونقل را بخشی از لجستیک و لجستیک را قسمتی از زنجیره تأمین معرفی نموده و شش شاخص اثرگذار بر نقش‌آفرینی بیشتر کشورها در زنجیره تأمین را تشریح کرد: موقعیت جغرافیایی، عرضه و تقاضا، اتصال به بنادر و شبکه‌های ریلی و جاده‌ای متعدد، سطح خدمات، زیرساخت و نهایتاً جذابیت کشور برای سرمایه‌گذاری. موضوعی که بیش از هرچیز یک کشور را در حوزه خدمات لجستیک و زنجیره تأمین، نسبت به سایرین ارتقا می‌دهد اُرکسترِیشن و هارمونی و هماهنگی بین این اجزاست.
از دیدگاه آقای چشم جهان تا زمانی‌که از بخش‌های مختلف تأثیرگذار و مداخله‌گر در زنجیره تأمین و کالای کشور صدایی واحد، متناسب و منظم به گوش نرسد، توقع رونق لجستیک و کسب‌وکارهای مربوطه و رشد کشور در حوزه زنجیره تأمین دور از انتظار خواهد بود. وی با اشاره به شاخص بهره‌وری فضای کانتینری بنادر واقع در خلیج فارس و دریای عمان، نسبت بهره‌وری (حجم به ظرفیت) بالای بندرهای ابوظبی، دمام، جبل‌علی و ام‌‌القصر (بین ۶۰ تا ۸۰ درصد) و پس از آن حَمَد و سوهار (بین ۴۰ تا ۶۰ درصد) را با بنادر ایران مقایسه نمود.
بندرعباس ۳۲%، بندر امام خمینی ۲۱%، بوشهر ۱۴%، خرمشهر ۵% و چابهار ۴% بهره‌وری دارند و این امر نشان از تکافوی زیرساخت‌های بندری کشور بر این اساس دارد و اهمیت جذب بار بیشتر و نیاز به عملکرد بالاتر بنادر برای نزدیک شدن حجم عملیات تخلیه و بارگیری به میزان ظرفیت را مورد تأکید قرار می‌دهد.
نهایتا ایشان با توجه به آخرین آمار منتشرشده شاخص لجستیکی LPI توسط بانک جهانی، تنزل شدید ایران در رتبه‌بندی این شاخص و جایگاه ۱۲۳ کشور در سال ۲۰۲۲ را یادآور گردیده و فاصله شدید بین ایران و سایر کشورهای منطقه را تأسف‌برانگیز خواند. همچنین به ایجاد کریدورهای بین‌المللی موازی و دورخوردن ایران در تجارت بین کشورهای مهم و تأثیرگذار که پیش‌تر ممکن بود خاک ایران را برای عبور کالاهای ترانزیتی انتخاب نمایند، اشاره کرد. در پایان پویایی نظام حمل‌ونقل و لجستیک بین‌الملل و ایستایی ایران در مناسبات بین‌المللی و راه‌اندازی خطوط کشتیرانی منظم و ارتباط با سایر کشورها را به‌عنوان یکی از دلایل ایجاد فاصله بین کشور و سایر کشورهای منطقه عنوان نمود.
در جمع‌بندی سخنان یادشده آقای هدایی معاونت اقتصادی منطقه آزاد چابهار ضمن تشکر از سخنرانان و شرکت‌کنندگان در جلسه، بر ضرورت احیای کریدور شرق تأکید نموده و درخواست برگزاری جلساتی در ادامه این جلسه برای دستیابی به راهکار اجرایی و بازپس‌گیری سهم ایران از تجارت بین‌المللی منطقه‌ای را خواستار شد. همچنین از ابتکار ایجاد دبیرخانه «شورای هماهنگی فعال‌سازی کریدور شرق» در ساختار دولتی خبر داده و به مقدمات شکل‌گیری یک انجمن یا سازمان توسط بخش خصوصی فعال در حوزه کریدور شرق برای افزایش هماهنگی بین دولت و بخش خصوصی اشاره نمود.