چاک چاکَر؛ رسم دیرینه اهل سنت در شب چله

شب آغاز زمستان که از آن به نام شب یلدا نام میبریم در فرهنگ بلوچ با نام «شب چله» شناخته می شود و از شمال تا جنوب سیستان و بلوچستان به گونه خاصی برگزار می گردد.
در همین رابطه عبدالحمید خدایاری در گفت و گو با خبرنگار زاهدنیوز بیان کرد: شب یلدا با نام «شب چله» در بین اهل سنت سیستان و بلوچستان رایج است و درحالی که ریشه آداب و رسوم این شب بین تمامی اقوام اهل سنت استان یکی است اما تفاوتهای جزئی در برخی مناطق وجود دارد.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایرانشهر ادامه داد: در فرهنگ بلوچی دو چله داریم که یک چله کوچک است و یک چله بزرگ و چله کوچک از ۱۵ آذر به مدت ۴۰ شبانه روز است و چله بزرگ یا چله پدر از اوایل بهمن شروع می شود و تا ۱۵ اسفند ادامه دارد.
وی افزود: آداب و رسوم شب چله در منطقه سرحد به دلیل دارا بودن مناطق سردسیری و کوهستانی با مناطق جلگه ای و منطقه مکران تفاوتهای جزئی دارد.
خدایاری تصریح کرد: در زمانهای قدیم و قبل از اینکه تکنولوژی امروزی در جامعه پدیدار شود مردم روستاها در شبهای زمستان دور آتش نشسته و به داستانهای بلند بزرگترها گوش می دادند که در زبان محلی به آن «چاک چاکَر» می گفتند.
وی با اشاره به اینکه در گذشته خوردنی های شب چله تولید خود مردم روستاها بود، گفت: روستائیان و کشاورزان در این شب دور آتش جمع می شدند و بیشتر محصولات مزارع خودشان مانند سیب زمینی و حبوبات را مصرف می کردند و چای آتشی می خوردند.
خدایاری ادامه داد: مردم این مناطق در ایام زمستان بیشتر محصولات گرم و حبوباتی مانند نخود، باقلا و لوبیا سبز که در بلوچستان به آن کرو می گویند را با برنج مصرف می کردند و درواقع همه اینها محصولات خودشان بود و کمتر خوراکی از بازار تهیه می شد.
وی با اشاره به غذاهای معروف شب یلدا در بین اقوام بلوچ گفت: یک خوراکی معروفی که در این شب مصرف می شود دانکو است که با مخلوط برنج و کنجد درست می شود و هم اکنون نیز در دورهمی ها مصرف می شود و خوراکی دیگر مخلوط پودر خرما و کنجد است که در زبان محلی به آن پُشک می گویند.
وی افزود: چنگال یکی دیگر از این خوراکی های معروف اهل سنت است که ماده اولیه آن خرما، نان و روغن محلی است که بسیار خوشمزه و مقوی است.
خدایاری با اشاره به اینکه خوراکی های شب یلدا در بلوچستان زیاد است گفت: یکی دیگر از این خوراکی ها که بصورت میان وعده نیز مصرف می شود کورهِل نام دارد که همان باقلا پخته همراه با گندم است و علاوه بر اینها مردم محلی در این شب نوعی آش نیز دارند که به آن سَبزوک می گویند و درواقع آش جوانه گندم است که این جوانه گندم در تابستان خشک می شود و در زمستان و شب چله مصرف می شود.
وی ادامه داد: غذای دیگری نیز به عنوان غذاهای شب چله در بلوچستان وجود داشته به نام دَلَگ که گندم کامل با مخلفات گیاهی و ادویه جوشانده شده بوده و به عنوان آش گندم از آن استفاده می شده است.
وی با اشاره به بازی های این شب نیز بیان کرد: چوک یک بازی با چوب درخت خرماست که آن را به ۸ تکه یک اندازه تقسیم می کنند و شرکت کنندگان آن نیز بیشتر از دو نفر است و جزو بازی های سرگرم کننده و پرطرفدار بلوچستان در شب چله می باشد.
خدایاری درپایان با اشاره به اینکه اکنون وضعیت معیشتی مردم تاثیر مستقیمی در شب نشینی های شب یلدا گذاشته و برپایی آیین های این شب در بین اقوام بلوچ کمرنگ شده است، خاطرنشان کرد: امروزه قیمت بالای تنقلات و خوراکی های شب یلدا با توجه به قدرت خرید پایین مردم و همچنین رشد تکنولوژی باعث شده تا کمتر خانواده ها در این شب، دورهمی داشته باشند.