سازمان همکاری شانگ های به عنوان یک سازمان بین دولتی منطقه‌ای برای همکاری های چند جانبه امنیتی و اقتصادی، در سال ۱۳۸۵ تأسیس شد.
ابتدا این سازمان برای حل مسائل مرزی ایجاد شده بود، ولی سپس مسائل سیاسی و اقتصادی نیز در دستور کار آن قرار گرفت.
بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی و قدرت گرفتن هژمونی آمریکا، جهان از نظام دو قطبی به سمت تک قطبی حرکت کرد، اما به مرور با قدرت گرفتن کشورهای دیگر در چارچوب پیمان ها و سازمان های مختلف نظام تک قطبی به چالش کشیده شد.
سازمان های منطقه ای جایگاه مهمی در ایجاد نظم جهان چندقطبی برعهده دارند و در چارچوب همین سازمان های منطقه‌ای است که بسیاری از مشکلات کشور‌ها حل شده و سلطه غرب بر آن ها کاسته می‌شود؛ ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در زمان های مختلف با عضویت در سازمان های منطقه‌ای و انعقاد پیمان های مهم با کشور های تأثیرگذار تلاش کرده است تا جایگاه خود را در این نظم نوین جهانی، یافته و سهم خود را در نظام بین‌الملل ایفا کند.
سازمان همکاری شانگ های یکی از این سازمان های منطقه‌ای تأثیرگذار است که با هدف برقراری موازنه قدرت در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، ایجاد شده است.
با افزایش فعالیت این سازمان اهمیت ترانزیتی در منطقه نیز افزایش یافته و در نتیجه وابستگی به منابع مالی غرب کاهش می‌یابد. ضمن اینکه رد گسترده دلار که یکی از اهداف پیمان شانگ های است، منجر به تغییرات تکتونیکی در ساختار اقتصاد جهانی خواهد شد.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، جمهوری اسلامی ایران از عضو ناظر به عضویت دائم این سازمان در آمد؛ این رویداد مهم در سیاست خارجی ایران نقطه عطفی در ارتقای مناسبات نهادی با کشورهای عضو شانگهای و همچنین توسعه روابط سیاسی، اقتصادی، تجاری و امنیتی با همسایگان خواهد شد.
تحقق این امر برای تهران، بنا به دلایل و عوامل مختلف منطقه ای و بین‌المللی پانزده سال به طول انجامید، بنابراین موقعیت پیش روی جمهوری اسلامی فرصتی است که باید بسیار غنیمت شمرده شود.
بیست و دومین نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری های شانگ های در شهر سمرقند ازبکستان برگزار شده است، اهمیت این اجلاس از این جهت است که سازمان همکاری شانگهای باید وارد مرحله جدیدی از توسعه شده و نقش خود را در شکل گیری نظم جهانی چند قطبی چندین برابر افزایش دهد.
از سوی دیگر این نشست، اولین نشست سران سازمان همکاری شانگ های پس از آغاز جنگ اوکراین است و بنابراین تصمیماتی که در آن اتخاذ می‌شود، نقش مهمی در سیاست ها و تعاملات کشورهای شرکت‌کننده و نحوه مقابله آن‌ها با چالش های موجود در منطقه دارد.
ایران نیز به عنوان یک بازیگر فعال و کنش گر منطقه‌ای مسلما نقش حائز اهمیتی در این نشست خواهد داشت. گنجاندن ایران در سازمان همکاری شانگهای، بازار‌ها و فرصت های جدیدی برای گسترش پتانسیل تسویه ارز‌های ملی برای کشور به‌وجود می‌آورد و به لطف عضویت ایران در سازمان شانگهای، این سازمان پل ارتباطی با منطقه قفقاز جنوبی پیدا خواهد کرد.
حجت‌الاسلام رئیسی نیز در رأس هیأتی بلند پایه با هدف حضور در اجلاس سازمان همکاری های اقتصادی شانگهای به سمرقند سفر کرد که در این سفر ۱۸ تا ۲۲ سند همکاری بین ایران و ازبکستان در زمینه های مختلف به ویژه در بخش های انرژی، گمرکی، تجاری و ترانزیت کالا که از قبل آماده شده بود، در سفر رئیس جمهور به این کشور امضا شد.
از مجموع ظرفیت های بالای سازمان اقتصادی شانگهای، دو شاخص اصلی انرژی و مسیر‌های انتقال کالا یعنی ترانزیت برای جمهوری اسلامی از اولویت بالایی برخوردار است. ظرفیت دالان بین‌المللی شمال – جنوب و شرق به غرب ایران نیز از ظرفیت های بسیار مهم ایران است که بر ظرفیت های این سازمان می‌افزاید.
عضویت در سازمان شانگهای موجب می‌شود تا با صدور انرژی به سایر کشورهای عضو مانند چین، هند، پاکستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان سهم بالایی در صادرات انرژی به ایران اختصاص یابد.
در اجلاس شانگ های ازبکستان، مهمانان زیادی از حدود ۱۹ کشور به عنوان ناظر و مهمان ویژه دعوت شدند که دیدار و رایزنی رئیس‌جمهور و مقامات ایرانی با مقامات هر یک از آن‌ها و به خصوص مقامات ازبکستانی در چارچوب روابط دوجانبه موجب امضای سند های همکاری مختلف، افزایش تعاملات و تقویت روابط و تبادلات تجاری ایران با کشورهای عضو این سازمان شد.
سیاست خارجی دولت سیزدهم از ابتدای تشکیل دولت برپایه تاکید و گسترش مراوده و تعامل با کشورهای منطقه و به خصوص کشورهای همسایه بوده است و دولت به جای داشتن نگاه به غرب و انتظار کشیدن در خصوص اینکه کشورهای غربی و آمریکا چه تصمیمی برای ایران خواهند گرفت و تصمیم‌سازی براساس آن، تعاملات سازنده با کشورهای همسو و دارای منافع مشترک را در دستورکار خود قرار داده است که عضویت جمهوری اسلامی در سازمان همکاری شانگهای نیز در همین راستا تعریف می‌شود؛ علاوه بر آن سطح روابط کشور با همسایگان نسبت به گذشته بیش از پیش افزایش یافته و این افزایش کاملا محسوس بوده است.
امید است تا با توافقات تجاری حاصل از این سفر مهم رئیس جمهوری اسلامی ایران در حاشیه اجلاس شانگهای، شاهد اتفاقات خوب و گره‌گشا در معیشت و اقتصاد کشور بوده و جایگاه و قدرت ایران در منطقه و جهان مستحکم تر و مسجل تر از گذشته شود.