در بررسی‌های باستان شناسی در شهر سوخته و مطالعات گسترده تاریخ شناسان در این خطه، سیر تحول چشمگیری در زمینه‌های بازرگانی داخلی، تجارت خارجی، شهر نشینی و معماری، پزشکی، هنر، کشاورزی، جانور شناسی، زمین شناسی و همه علوم وابسته به این موارد، در این منطقه به چشم می‌خورد.
مرعشی باستانشناس در مورد این شهر تاریخی بیان کرد: نام شهر سوخته را از حدود ۱۵۰ سال پیش به این منطقه داده‌اند و دلیل این نامگذاری کشف آثار سوختگی در بنایی مستطیل شکل، به وسعت تقریبی ۵۰۰ متر بوده است.
این باستان شناس در ادامه گفت: در این بنا راهروها، پلکان و دیوارهای ضخیم خشتی با ارتفاع سه متر با آثاری از تیرهای سوخته و اسکلت انسان کشف شده‌اند.
وی افزود: نام شهر سوخته برای اولین بار توسط «اورل اشتاین»، باستان شناس انگلیسی به زبان آمد.
شیرازی مدیرسایت شهرسوخته نیز اظهار کرد: قدمت شهر سوخته به بیش از ۵۰۰۰ سال می‌رسد و تمدن این منطقه هم ردیف با تمدن جیرفت و دوران برنز است. دوره‌های مختلف شهرنشینی در این شهر باستانی در فاصله زمانی ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ سال پیش از میلاد بررسی شده‌اند و بر اساس شواهد یافت شده، حیات شهر سوخته را به چهار دوره تقسیم کرده‌اند که شامل پایه گذاری شهر، رشد و شکوفایی، شروع زوال و دوره نابودی شهر می‌شود.
همچنین حسینی فرماندارشهرستان هامون نیز بیان کرد: ۷۲۱اثرازاین شهرستان ثبت ملی شده و شهرسوخته به عنوان یک اثرجهانی در یونسکو ثبت شده و درایام نوروز باستانی اماده حضورگردشگران دراین نقطه ازسیستان وبلوچستان هستیم.
شهرکی رئیس میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری هامون نیز بیان کرد: موزه شهرسوخته، سایت گردشگری، نمایشگاههای بومی ومحلی وسوئیت های موجود درشهرسوخته درایام نوروز اماده ارایه خدمات به مسافران داخلی وخارجی است.
سفر به تمدن پنج هزار ساله
شاخص ترین اثر باستانی این منطقه شهری با بیش از پنج هزار سال قدمت به نام ‘شهر سوخته’ است که در آن آثار بدیعی از جمله نخستین چشم مصنوعی جهان، نخستین انیمیشن جهان، اولین جراحی جمجمه جهان و صدها اولین جرقه تفکر بشری کشف شده است.
بر اساس شواهد موجود مردم این شهر از متمدن ترین انسانهای کره خاکی در زمان خود بوده اند و زنان نیز در آن جایگاه خاصی داشته اند که نقش خزانه داری و اقتصادی آنان در این شهر را نمی توان کتمان کرد.
این شهر مجهز به سیستم لوله کشی فاضلاب و آب بوده و زندگی در آن قدمتی حدود ۲ هزار و ۵۰۰ ساله دارد.
دریاچه اساطیری هامون با وجودی که اینک خشکیده اما در ایام نوروز سبزه های بستر آن جان می گیرد و کوه خواجه که در قلب این دریاچه سر برآورده و در دامنه های خود آثار شهری باستانی و قلعه های تاریخی چهل دختران و کافران دارد نیز از سایر دیدنی های این منطقه است.
سیستان به عنوان بهشت باستانشناسان دارای ابنیه ها و قلعه های باستانی و تاریخی متعددی است که از نمونه های آن می توان به قلعه رستم و زاهدان کهنه اشاره کرد که هیبت آنها همچون ارگ قدیمی بم است اما به دلیل معرفی نشدن در حاشیه قرار گرفته اند.
آس بادها (آسیاب بادی) نیز از ابتکارات مردم این خطه محسوب می شود و نشان می دهد که مردم باستان در این سامان با استفاده از هوش خود قدرت باد را به تسخیر در آورده بودند و گندم خود را آسیاب می کردند.
دهانه غلامان نیز آتشکده ای از زمان های بسیار دور در این منطقه بوده که خود نمادی است از وجود زندگی هزاران ساله در سیستان.
«بی بی دوست» یک زیارتگاه محلی در سیستان است که روایت های زیادی از آن نقل می شود و اخیرا نیز مقبره قدیمی بازسازی شده و تنها زنان می توانند داخل زیارتگاه شوند.