آیین های بهارگاه درسیستان و بلوچستان

به گزارش هاتف سیستان و بلوچستان، مراسم ویژه بهار و جشن های بهارگاه و عید نوروز در منطقه مکران بلوچستان بیشتر مرتبط با نخل خرما و نخلستان است، به نشانی شروع موسم بهار، از روز نخســـت بهار و پیش از تحویل سال، بالای همه خانه های روستایی که اغلب از خشت و گل بنا شده اند با شاخه های دارای برگ ســـبز درخت خرم آذین می شوند.
 
بنابراین چنانچه تازه واردی به این روستا وارد شود، بدون اینکه از کسی بپرسد، می داند که این علامت سبز برگ درختان خرما که روی سردر تمام خانه ها کار گذاشته شده، پیام ویژه ای دارد، بله پیام آن شروع موسم بهار و عید نوروز است.
 
یکی دیگر از مراسم نوروز در مکران بلوچستان نهال کاری در نخسین روز بهار و عید نوروز است، به این ترتیب که پاجوش ها و نهال های درخت خرما که پیش از این در آیین ویژه ای با اجرای آوای های مخصوص کار و با استفاده از ابزار های سنتی از بدنه اصلی درخت خرما جدا شـــده و زیر ریشه آنها را با گونی پوشانده ودر کنار جوی آب گذاشته اند تا سرسبز و آماده برای کاشتن باشند در روز نخست بهار و هنگام تحویل سال از طرف بزرگترها به کوچکترها به عنوان عیدی نوروز تقدیم می شود و کوچکترها را راهنمایی کرده تادر زمین کشاورزی خود خانواده این نهال خرمارا بکارند.
 
به این نهال خرما که بادست خود شخص کاشته می شود «دست نهال» می گویند و ازهمان لحظه کاشتن متعلق به فردی می شود که کاشته است و هنگام تقسیم ارث پدر به فرزندان دیگر خانواده تعلق نمی گیرد.
 
از دیگر مراسم بهار و نوروز که در هـــر دو منطقه سرحد و منطقه مکران بلوچستان به صورت مشترک اجرا می شود، مراسم سرمه سایی است.
 
در گذشته، زنان بلوچ سنگ سرمه را با دست روی سنگی که میان آن گود بود می سائیدند و برای استفاده در درازای سال آماده و در ظرفی به نام سرمه دان نگهداری می کردند و روز نخست بهار و لحظه تحویل سال به دختران خود به عنوان عیدی نوروزی هدیه می دادند.
 
چنانچـــه در نوروز، نوزادی به دنیا می آمد اگر پسر بود بیشر اوقات نام او را «نوروز» یا «نیروز» می گذاشتند. چنانچه نوزاد دختر بود نام آن را به نـــام گل ها و گیاهان دارویی محلی که در نوروز و بهار در مناطق بلوچستان می رویند همانند سمسور، دِرنَه، ازگند و… نامگذاری می کردند.
 

 
یکی از داستانهای افسانه ای و نوروزی که در بین بلوچها نقل می شود، داستان نوروز شاه یا نیروزشاه است، می گویند پیش از فرا رسیدن نوروز و بهار، نوروز شاه با لشکری ازمرغ و حیوانات به بلوچستان لشکرکشی می کند.
 
سال آباد و پربرکتی بوده و نوروز شاه شنیده که مردم بلوچستان مهمان نواز، یکرنگ و صمیمی هستند حتی اگر حیوانات و یادشمنان  به آنها پناهنده شـــوند به رسم میار جّلی و مهمان نوازی از آنها مهمان نوازی می کنند، و به ویژه در روزهای بهار و نوروز که دلها شاد شده و دلخوریها مبدل به دوستی و محبت می شوند، همه به دیدار یکدیگر می روند و با دید و بازدید، سنت زیبای صله رحم را زنده نگه می دارند.
 
مردم بلوچستان در موسم بهار و نوروز همه شاد و خوشحال اند و به دنبال بهانه ای برای ابراز شادمانی خود هستند، در همین روزها، جشن ختنه سوری پسرها و جشن ازدواج و عروسی برگزار می شود.
 
به مناسبت این جشنها، مراسم ویژه رقص محلی دو چاپی هفت شبانه روز اجرا می شود، در این روزها، مراسم حماسه سرایی توسط خنیاگران و پهلوانان در حلقه بزرگان قوم هر شب برگزار و دور آتش چُلدان (شومینه محلی) همه حلقه زده و از ایزد پاک در درازای سال برای خود، خانواده و خویشاوندان روشنایی و گرمی طلب می نمایند.
 
حماسه سرایان از تاریخ گذشته و دلاور مردی و جانفشانی قوم بلوچ در برابر بیگانگان می گویند و سپس با توصیف وطن و زیبایی طبیعی آن به وصف بهار و نوروز می پردازند، در پایان هر شب پس از حماسه سرایی با شرکت بزرگان قوم، رقص محلی دو چاپی اجرا می شـــود. با آمدن بهار، طبیعت بلوچســـتان زندگی تازه ای را شروع می کند.
 
مردم بلوچ نیز همچون طبیعت سبز سرحد و نخلستانهای زیبای مکران، دلهایشان سبز و بهاری می شود و مهـــر و محبت در جان آدمی زنده می شود. انسان از طبیعت سبز بلوچستان و از گل ها و گیاهان دارویی رنگارنگ محلی درس عبرت گرفته و با وحدت و همدلی و دید و بازدید و صله رحم دلهای خود را جلا داده و زنگار دل و کینه ها و جدایی را از سینه بیرون و با دلهای صاف شده سرگرم زندگی پاک در جامعه معنوی همراه با ارزشهای انسانی می شوند.
 
مردم بلوچ باور دارند که عمر آدمی نیز همانند موسم های سال، در گردش است و با به دنیا آمدن نوزادی که بهار عمر است شروع می شود و همچون تابستان که درختان میوه می دهند، در نوجوانی و جوانی به بار می نشیند و در میان سالی یعنی پاییز، عمر همچون برگ درختان ارزشهای انسانی وتجربه زندگی خود را به دیگران منتقل و پیام زندگی را به دیگران پخش می نماید و در پیری همچون زمســـتان سرد در انتظار تولـد دیگر و ابدی که پایانی ندارد می نشیند.
 
مردم بلوچ از تغییر موسم طبیعت درس زندگی گرفته و گذر عمر را با پند و اندرز در مراسم قصه  خوانی دور آتش چلدان (شومینه محلی) در شبهای بهاری برای فرزندان و کودکان خود بیان می دارند.
 
درموسم بهار، کوه تفتان استوار و سربلند و پایدار به تماشای طبیعت زیبا و سرسبز روستاهای اطراف و چشمه ساران زلال خودنشسته و پذیرای مهمانهای نوروزی است و سبزه و گل بوته های خود را به آنها هدیه می دهد.
 
مکران نیز همچون نگاره ای زیبا و نقاشی شده ازنخل و نخلستانها و درختان انبه، موز، لیمو، انارو دشتهای سرسبز، چشمان هر بیننده ای را خیره می کند و آنچنان خودنمایی می کند که گویی خداوند این سرزمین را به تابلوی نقاشی که خود پدیدآورنده آن است، تبدیل کرده است.