از گذشته‌های دور شمال سیستان و بلوچستان که سرسبزی و نشاط سراسر پهنه خاکی آن را در برگرفته بود و آن را به انبار غله ایران معروف کرده بود تا روزگار کنونی که قهر طبیعت آن را به یکی از خشک ترین و بدترین پهنه‌های جغرافیایی تبدیل کرده همواره مولفه‌های فرهنگی و تاریخی آن ثابت، دست نخورده و ارزشمند به جای مانده است.
منطقه شمال سیستان و بلوچستان دارای پنج شهرستان زابل، هامون، هیرمند، زهک و نیمروز است که از میان این شهرستان‌ها، هامون را به دلیل وجود آثار بدیع باستانی، تاریخی و ظرفیت‌های بی‌نظیر آن می‌توان قلب گردشگری سیستان نامید گرچه سایر شهرستان‌های آن نیز هر یک به نوعی نگینی از آثار تاریخی است.
شهرستان هامون در ورودی قرار گرفته و یکی از مناطق کلیدی کشاورزی شمال سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود.
تالاب بین المللی هامون که از حدود ۲۰ سال قبل به دلیل قطع شدن شریان اصلی آن یعنی رودخانه هیرمند که از کوه‌های هندوکش در افغانستان سرچشمه می‌گیرد، رو به خشکیدن گذاشت از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان محسوب می‌شود.
این تالاب در زمان پر آبی قلب تپنده این منطقه و نواحی اطراف بوده و هزاران شغل و کسب و کار در اطراف آن شکل گرفته بود.
هم‌اینک گاهی با ورود آب به این تالاب سرتاسر آن را نیزارهای گسترده فرا می‌گیرد و سبب می‌شود تا از یکسو منظره‌ای زیبا بوجود آید و از سوی دیگر نیز هوای مطبوعی برای مناطق اطراف ایجاد شود.
در قلب دریاچه هامون تنها بلندی منطقه یعنی «کوه خواجه» قد علم کرده که از آن به عنوان میعادگاه زرتشتیان یاد شده است.
در دامنه این کوه باستانی ساختمان و بناهای یک شهر قدیمی وجود دارد که در آن بقایای آتشکده‌ای به چشم می‌خورد، در این شهر راهروها به گونه‌ای تعبیه شده که مردم در هنگام عبور و مرور پشت به آتشکده نباشند و نیز در قلب این شهر باستانی بقایای یک تالار نقاشی به چشم می‌خورد که رنگ‌های چند هزار ساله آن هنوز در طاق گنبدی شکل آن پیداست.
از گذشته تا کنون بسیاری از مردم این منطقه در ایام عید نوروز برای گردش و سیاحت به کوه خواجه می‌آیند و از زیارت خواجه (مقبره خواجه در بالای کوه قرار دارد) دیدن می‌کنند.
در برخی سال‌ها با ورود اندک آب به دریاچه هامون و سبز شدن گیاهان خودروی در آن، نمایی بدیع و زیبا از فراز کوه خواجه به چشم می‌خورد.
اما آنچه شهرستان هامون را به قلب گردشگری شمال سیستان و بلوچستان معروف کرده وجود شهر باستانی پنج هزار ساله در آن به نام شهرسوخته است که بسیاری از «اولین های» بشر در آن کشف شده است.
شهر سوخته واقع در ورودی این منطقه نشان از تمدن کهن این سامان دارد و به تازگی فصل جدید کاوشگری آن آغاز شده است.
این شهر در سه هزار و ۲۰۰ سال قبل از میلاد پایه گذاری شده و مردم آن در چهار دوره بین سال‌های ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشته‌اند.
از آثار منحصر به فرد کشف شده در این اثر بدیع باستانی می‌توان به نخستین چشم مصنوعی، نخستین جراحی جمجه انسان، نخستین شانه موی سر دنیا، نخستین خط کش پنج هزار ساله، قدیمی‌ترین تخته نرد و نخستین انیمیشن جهان اشاره کرد که هر یک خود هزاران پایان نامه و مقاله را در بر می‌گیرد.
شهر سوخته در سال‌های اخیر در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسید.
در جوار شهر سوخته یک موزه از آثار بدیع آن شکل گرفته که در راهروهای آن گورهای کشف شده به سبک واقعی گورستان‌های شهر، در معرض نمایش قرار گرفته است.
یکی دیگر از آثار تاریخی و دیدنی شهرستان هامون قلعه تاریخی رستم است که هیبت آن کم از ارگ قدیمی بم ندارد اما به دلیل معرفی نشدن از چشم‌ها دور مانده و نامی از آن درمیان نیست.
قلعه رستم در فاصله ای حدود ۱۰ کیلومتری شهر سوخته واقع شده و از دور، بزرگی و عظمت آن نمایان است.
به دلیل دور افتاده بودن این قلعه باستانی که در واقع شهری کهن را در خود جای داده بسیاری از سودجویان برای یافتن گنج جای جای آن را مورد تعرض قرار داده و گودال حفر کرده‌اند.
در کنار این شهر باستانی یک کاروانسرای خشت و گلی بسیار عظیم نیز وجود دارد که ارتفاع بسیار زیادی دارد و دیدن آن خالی از لطف نیست.
کمی دورتر از قلعه رستم، آسیاب‌های بادی معروف به « آس باد» وجود دارد که نشان‌دهنده تفکر خلاقانه مردم این سامان در گذشته‌های بسیار دور است که توانسته‌اند با استفاده از علم خود بادهای تمام نشدنی این منطقه را به چنگ توانمند خویش گرفتار و از آن بهره‌برداری کنند.
بر اساس گفته محققان مبدا شکل گیری آسیاب‌های بادی که از خشت ساخته شده‌اند با توجه به شغل پیشینیان آن، شمال سیستان و بلوچستان است.
این آسیاب‌ها طرح‌های مشبک زیبایی دارند و به گونه‌ای در مسیر باد طراحی شده‌اند که با استفاده از این انرژی پره‌های بزرگ چوبی آن به حرکت در می‌آید.
شهرستان هامون علاوه‌بر این آثار شاخص مولفه‌های فرهنگی و صنایع دستی بدیعی از جمله حصیر بافی یا خولک بافی را نیز دارد.
گرچه قهر طبیعت روزگار را در منطقه سیستان خشک و سرد کرده اما بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیگر این منطقه به ویژه توانمندی‌های گردشگری می‌تواند بادی شرطه بر کشتی ساکن مردم منطقه باشد و به آنان نوید صبحی بهتر را بدهد.
محمد آباد مرکز شهرستان هامون در ۱۸۵ کیلومتری زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان واقع شده است.