با گذر انسان‌ها از برهه‌ها و عصرهای مختلف حیات در کره خاکی و ورود آنها به انقلاب صنعتی که موجب دگرگونی‌های بزرگ در صنعت ، کشاورزی ، تولید و ترابری شده بود دریچه‌های جدیدی از علم در عرصه‌های مختلف برای آنها گشوده شد که یکی از این دریچه‌ها تکنولوژی بود
اولین حرکت‌ها و گام‌های تکنولوژی در سال‌های ۱۹۴۵ میلادی تا ۱۹۷۱ میلادی که به ربع قرن طلایی مشهور است آغاز شد.
با پیشرفت انسان‌ها در عرصه تکنولوژی و ورود به عرصه‌ای به عنوان عصر تکنولوژی و گسترش منابع و وسایل ارتباطی مدرن ، کم کم جرایمی هم در این زمینه ها همچون زمینه هایی دیگر مشهود شد که در پی آن حقوق دانان و قانون گذاران ملزم به وضع قوانین متعددی شدند
و هم اکنون که در سده ۲۱ میلادی قرار داریم بعد از گذشت بیش از نیم قرن از عصر طلایی تکنولوژی ، کشور های مختلف کره خاکی برای این نوع جرایم قوانین متفاوتی وضع کرده اند که در این مقاله فقط بخشی از این جرایم را که در جمهوری اسلامی ایران در حال اجرا است و قانون این کشور برای آنها جرم انگاری کرده و در قانون برای آنها مجازات تعیین کرده است می پردازیم .
چیستی جرایم رایانه ای
جرم رایانه ای در قانون تعریف نشده است و تنها به بیان انواع و مصادیق آن اکتفا شده است اما در تعریف آن می توان گفت : هر فعل یا ترک فعلی که از طریق رایانه ، اتصال به اینترنت ، دسترسی غیرمجاز به موارد محرمانه و به طرق مختلف که موجب خسارت به ارگان. نهاد یا فردی شود و در خصوص آن در قانون جرم انگاری شده و مجازات تعیین شده باشد جرایم رایانه ای به حساب می آید مانند : بدست آوردن اطلاعات شخصی دیگران یا هک کردن موارد محرمانه و غیر محرمانه یک نهاد یا یک سازمان
انواع مختلف جرایم رایانه ای
جرایم رایانه‌ای به سه دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند که شامل جاسوسی رایانه‌ای، کلاهبرداری رایانه‌ای و خرابکاری رایانه ای هستند
مورد اول: جاسوسی رایانه ای
جاسوس فردی است که به صورت غیرمجاز و غیرقانونی به اطلاعات سری و محرمانه دسترسی پیدا می کند اگر این فردا از طریق رایانه به موارد غیر مجاز که فاقد صلاحیت در این زمینه می باشد دست پیدا کند مرتکب نوع جرم جاسوسی رایانه ای شده است که برای این مورد در قانون، مجازات متعددی در نظر گرفته شده است.
مورد دوم: کلاهبرداری رایانه‌ای
کلاهبرداری رایانه ای جرمی است که در قانون مجازات اسلامی به صورت مجزا از جرم کلاهبرداری ساده برای آن مجازات تعیین شده است. جرم مذکور در بستر رایانه و مخابرات تحقق یافته و منتفع جرم برخلاف کلاهبرداری سنتی نیاز نیست که حتماً وجه یا مالی را کسب کند بلکه برای تحقق این جرم کسب امتیاز ،خدمت و منفعت هم کفایت می کند ، تعریف این نوع از جرایم رایانه ای در ماده ۷۴۱ قانون مجازات اسلامی آماده است.
مورد سوم: خرابکاری رایانه ای
خرابکاری رایانه ای هر نوع مانور تهاجمی است که سامانه‌های اطلاعات رایانه ای، زیرساخت‌ها، شبکه‌های رایانه ای یا دستگاه‌های رایانه شخصی را هدف قرار می‌دهد. مهاجم در این نوع از جرایم رایانه ای یک شخص یا فرایندی است که سعی در دسترسی به داده‌ها، کارکردها یا سایر مناطق محدود سامانه بدون مجوز، به‌طور بالقوه با قصد مخرب دارد.
پنج مورد از جرایم رایانه ای مشهور و مجازات آنها در قانون
مورد اول ـ هتک حیثیت و نشر اکاذیب
ماده( ۷۴۴ ) ق. م . ا : هرکس به وسیله سیستم های رایانه ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مورد دوم _ سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه
ماده (۷۴۰ )ق . م. ا . : هرکس به طور غیرمجاز داده ای متعلق به دیگری را برباید، چنانچه عین داده ها در اختیار صاحب آن باشد، به جزای نقدی از یک تا بیست میلیون ریال و در غیر این صورت به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مورد سوم _ شنود غیرمجاز
ماده (۷۳۰ ) ق . م. ا : هرکس به طور غیرمجاز محتوای در حال انتقال ارتباطات غیرعمومی در سیستم های رایانه ای یا مخابراتی یا امواج الکترومغناطیسی یا نوری را شنود کند، به حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از ده تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مورد چهارم ـ جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی
ماده ( ۷۴۲ )ق . م . ا. : هرکس به وسیله سیستم های رایانه ای یا مخابراتی یا حاملهای داده محتویات مستهجن را تولید، ارسال، منتشر، توزیع یا معامله کند یا به قصد ارسال یا انتشار یا تجارت تولید یا ذخیره یا نگهداری کند، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد
مورد پنجم ـ دسترسی غیرمجاز
ماده ( ۷۲۹ ) ق . م . ا : هرکس به طور غیرمجاز به داده ها یا سیستم های رایانه ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است دسترسی یابد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
وجه تسمیه جرایم واقع در فضای مجازی تحت عنوان جرایم رایانه ای
اصطلاحات جرم رایانه ای و جرم مرتبط با رایانه، اولین و قدیمی ترین اصطلاحاتی هستند که برای نسل اول جرایم فناوری اطلاعات مورد استفاده قرار گرفته اند و علت انتخاب عناوین جرم رایانه ای و جرم مرتبط با رایانه برای اینگونه جرائم این بوده که رایانه به عنوان هدف و یا وسیله ارتکاب جرم در این گونه جرائم محوریت داشته است
تعداد ماده های قانونی جرایم رایانه ای
جرایم رایانه ای همچون سایر جرایم در قانون مجازات اسلامی بخشی از مواد قانون را به خود اختصاص داده است که شامل ۵۶ ماده می باشد که از ماده ۷۲۹ آغاز و تا ماده ۷۸۳ ادامه دارد مواد قانونی این نوع از جرایم در خرداد ماه سال ۸۸ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است.